Η οσφυαλγία παραμένει το κυρίαρχο πρόβλημα υγείας στις βιομηχανικές χώρες και είναι η κύρια αιτία περιορισμού της δραστηριότητας και απουσίας από την εργασία (1). Συγκεκριμένα, υπολογίζεται ότι χάνονται περισσότερες από 600 εκατομμύρια εργασιακές ώρες ετησίως, μειώνεται η παραγωγικότητα, αυξάνονται οι οικονομικές αποζημιώσεις για τους τραυματισμούς των εργαζομένων και αυξάνεται το κόστος για την πρόσληψη και εκπαίδευση του νέου προσωπικού (2,3,4).
Μια παγκόσμια ανασκόπηση εμφάνισης της οσφυαλγίας σε γενικό πληθυσμό ενήλικων ατόμων (2000) έδειξε ότι το ποσοστό ανερχόταν στο 12-33% (5). Μια δεκαετία αργότερα (2012) παρατηρήθηκε ότι το ποσοστό ανήλθε στο 23%, ενώ παρατηρείται ότι το 60% των ανθρώπων είχαν τουλάχιστον ένα επεισόδιο οσφυαλγίας στη ζωή τους. Αυτό σημαίνει ότι 2 στους 10 ανθρώπους παγκοσμίως υποφέρουν από οσφυαλγία. Στην Ελλάδα, το ποσοστό οσφυαλγίας ανέρχεται στο 44% του γενικού εργαζόμενου πληθυσμού (4).
Στις χώρες με υψηλό εισόδημα, είναι υψηλότερο το ποσοστό οσφυαλγίας σε σύγκριση με τις χώρες που έχουν μεσαίο εισόδημα. Ωστόσο καμία σημαντική διαφορά δεν παρουσιάζεται στις χώρες με μεσαίο και χαμηλό εισόδημα. Επίσης, φαίνεται ότι οι γυναίκες υποφέρουν από πόνους στην οσφυϊκή μοίρα περισσότερο από ότι οι άντρες. Συγκεκριμένα έχουν παρατηρηθεί μεγαλύτερα ποσοστά οσφυαλγίας σε γυναίκες που κάνουν δουλειά γραφείου και σε άντρες που κάνουν χειρωνακτική εργασία (4,6,7,8). Οι πιθανές εξηγήσεις για τις παραπάνω διαφορές εστιάζονται: 1)στον πόνο που σχετίζεται με την οστεοπόρωση, 2) την έμμηνο ρύση, 3) την εγκυμοσύνη και 4) τις ατομικές ή κοινωνικές επιρροές.
Η ηλικία είναι ένας από τους πιο κοινούς παράγοντες κινδύνου για οσφυαλγία. Αρκετές μελέτες έχουν διαπιστώσει, ότι η μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης οσφυαλγίας είναι η τρίτη δεκαετία (8,9,10). Τα συμπτώματα οσφυαλγίας παρατηρούνται έως την ηλικία των 60-65 ετών και από εκεί και ύστερα μειώνονται σταδιακά (10,11). Επιπλέον τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται αρκετά συμπτώματα σε εφήβους λόγω της αντικατάστασης της φυσικής δραστηριότητας με την ενασχόληση με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, κινητά και βιντεοπαιχνίδια (12).
Επίσης, η κακή στάση σώματος είναι ένας καθοριστικός παράγοντας που οδηγεί στην οσφυαλγία. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα που διατηρούσαν μια κυφωτική θέση για πάνω από 2 ώρες την ημέρα παρουσίαζαν σημαντικά υψηλότερο ποσοστό εμφάνισης οσφυαλγίας, σε σύγκριση με αυτούς που διατηρούσαν ίσιο τον κορμό τους (71,6 vs.59,6%). Επιπλέον, οι εργαζόμενοι γραφείων των οποίων η απόσταση του σώματος τους από την οθόνη του υπολογιστή ήταν μεταξύ 50-100 cm είχαν μεγαλύτερο ποσοστό εμφάνισης οσφυαλγίας (43,7 vs 36,5% για 1 χρόνο, 46,7 vs41% για 2 χρόνια και 66,7 vs 56,7% για όλη τη ζωή τους). Προφανώς, η προς τα εμπρός μετατόπιση του βάρους και κάμψη του κορμού αυξάνει τα φορτία που δέχεται η σπονδυλική στήλη και αυτό οδηγεί στην οσφυαλγία (σχήμα 1) (4).
Σχήμα 1. Φορτία που δέχεται η Σπονδυλική Στήλη σε διάφορες κλίσεις του κορμού από καθιστή θέση.
Η απόσταση από τον υπολογιστή και η στάση σώματος σε μια ουδέτερη θέση ανακουφίζει από τον πόνο και μειώνει τα συμπτώματα οσφυαλγίας. Έχει παρατηρηθεί ότι το ρυθμιζόμενο στήριγμα της πλάτης μειώνει το ποσοστό οσφυαλγίας κατά 8-10% (4,13). Επιπλέον, μελέτες έχουν δείξει ότι οι εργαζόμενοι που κάθονταν πάνω από 6 ώρες δεν είχαν σημαντικές επιδράσεις στην οσφυαλγία (4). Αυτό έρχεται σε αντίθεση με άλλες μελέτες που έδειξαν ότι η καθιστική στάση πάνω από 3 ώρες αύξησε τους κινδύνους οσφυαλγίας (15, 16). Αυτό σημαίνει ότι το άτομο που διατηρεί μια καθιστική θέση δεν είναι απαραίτητο να έχει οσφυαλγία εάν τηρούνται κάποιες βιομηχανικές και εργονομικές προϋποθέσεις (16). Επιπρόσθετα, η Lumo Lift Biotech έχει κατασκευάσει το μοναδικό σένσορα που εντοπίζει τη λάθος στάση του ατόμου και τη διορθώνει.
Το αγαπημένο γκάτζετ των Αμερικάνων έχει βελτιώσει την στάση σώματος και έχει μειώσει τους πόνους στην οσφυϊκή μοίρα στους εργαζόμενους γραφείων (17,18). Αξίζει να σημειωθεί, ότι η αλληλεπίδραση ψυχοκοινωνικών και εργονομικών παραγόντων είναι δυνατόν να εμφανίσουν οσφυαλγία(19). Η μη ικανοποίηση από την εργασία, ο θυμός, το εργασιακό άγχος και διαταραχές στον ύπνο είναι αιτίες που σχετίζονται με την οσφυαλγία και μείωση της παραγωγικότητας. Ωστόσο οι περισσότεροι ερευνητές δεν έχουν καταλήξει σε κάποιο σαφές συμπέρασμα σχετικά με την αιτιώδη επίδραση των ψυχοκοινωνικών παραγόντων στην ανάπτυξη της οσφυαλγίας (14, 19). Κάποιοι ερευνητές υπέθεταν ότι το κάπνισμα σχετίζεται με την οσφυαλγία. Υποστήριζαν ότι δυο μηχανισμοί θα μπορούσαν να οφείλονται σε αυτό: 1) η αορτική αθηροσκλήρυνση και 2) η χρόνια βροχίτιδα. Οι δυο αυτοί μηχανισμοί θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε επαναλαμβανόμενη αύξηση των φορτίων της σπονδυλικής στήλης λόγω του βήχα. Παρολ‘ αυτά η παραπάνω υπόθεση δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ. Η επιστημονική κοινότητα έχει καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι το κάπνισμα δεν σχετίζεται σημαντικά με την οσφυαλγία (4,20,21).
Τέλος, ο ΔΜΣ (δείκτης μάζας σώματος) έχει επιβεβαιωθεί, ότι σχετίζεται με την οσφυαλγία. Ο ΔΜΣ είναι ένας δείκτης υγείας και ευεξίας, όπου μπορούμε όλοι να τον υπολογίσουμε μέσα από τον τύπο βάρος/ανάστημα². Αν το πηλίκο είναι μεγαλύτερο από 25 τότε το άτομο αντιμετωπίζει πρόβλημα παχυσαρκίας (ο παραπάνω τύπος δεν ισχύει για άτομα με μεγάλη μυϊκή μάζα). Τα άτομα λοιπόν με ΔΜΣ ≥ 25 παρουσίαζαν 15% περισσότερη οσφυαλγία σε σύγκριση με τα άτομα που είχαν ΔΜΣ ≤ 25 (4,22). Ο ΔΜΣ έχει άμεση συνάρτηση με τα χαμηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας. Όπως είναι φυσικό, άτομα που έκαναν περισσότερες από 3 φορές την εβδομάδα άσκηση, παρουσιάζουν 15-20% λιγότερη οσφυαλγία σε σύγκριση με αυτούς που έκαναν λιγότερες από 4 φορές το μήνα άσκηση (4). Παγκόσμιοι οργανισμοί υγείας παρομοιάζουν την οσφυαλγία με “activity-limiting low back pain” και συστήνουν να άσκούμαστε τουλάχιστον 3 φορές / εβδομάδα.
Το προπονητικό πρόγραμμα σε εργαζόμενα άτομα γραφείου, που έχουν οσφυαλγία θα πρέπει να περιλαμβάνει καρδιοαναπνευστική άσκηση, ασκήσεις με σωματικό βάρος και κυρίως ασκήσεις ορθοσωμίας και ενδυνάμωσης του κορμού. Πριν όμως ξεκινήσετε κάποιο πρόγραμμα γυμναστικής ο γράφων συμβουλεύει: 1) να συμβουλευτείτε πρώτα τον ορθοπεδικό σας, προκειμένου να σας δώσει το πράσινο φως, 2) να επιλέξετε έναν πιστοποιημένο personal trainer, 3) θα πρέπει να γίνει αξιολόγηση της στάσης σώματος και των μυϊκών βραχύνσεων, έτσι ώστε να διαταθούν οι βραχυμένοι μύες. Σε επόμενο άρθρο του sportbody.gr θα γίνει περισσότερη αναφορά για την αποκατάσταση και θεραπεία για άτομα που υποφέρουν από χρόνια οσφυαλγία.