Επιγονατιδομηριαίος πόνος

Είναι ένας συχνός τραυματισμός που αντιμετωπίζεται από φυσικοθεραπευτές. Ο επιγονατιδομηριαίος πόνος είναι ένα κλινικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από πόνο στην πρόσθια περιοχή του γόνατος που προκαλείται από παρεκλίνουσες κινήσεις της επιγονατίδας στη μηριαία τροχιλία και οφείλεται σε ανατομικές και μηχανικές άλλαγές. Ο επιγονατιδομηριαίος πόνος συνήθως καλείται από τους ειδικούς και ως “runner’s knee”. Δεν έχει πάρει τυχαία αυτήν την ονομασία εφόσον παρατηρείται σε μεγάλο ποσοστό στους δρομείς μεγάλων αποστάσεων. Συγκεκριμένα, το 32% των αθλητών δρόμων παραπονούνται για επιγονατιδομηριαίο πόνο. Το ίδιο σύνδρομο έχει παρατηρηθει αρκετές φορές και σε αθλητές ποδηλασίας καθώς επίσης και σε στρατιώτες (2).

Είναι ένας συχνός τραυματισμός που αντιμετωπίζεται από φυσικοθεραπευτές (3). Υπολογίζεται ότι το 20-40% όλων των τραυματισμών στο γόνατο προέρχεται από επιγονατιδομηριαίο πόνο (4,5). Επίσης επιδημιολογικές μελέτες φανερώνουν ότι το 70% των ατόμων με επιγονατιδομηριαίο πόνο είναι ηλικίας 16-25 ετών ενώ ταυτόχρονα φαίνεται ότι είναι πιο συνηθισμένο φαινόμενο στις γυναίκες σε σύγκριση με τους άντρες με αναλογία 4:1 (6).

1.  Υπέρχηση (Overuse syndrome)

Η επαναλλαμβανόμενη κάμψη του γόνατος ή οι ασκήσεις που προκαλούν μεγάλα φορτία στα γόνατα όπως πχ οι προβολές, τα άλματα ή γενικότερα οι πλειομετρικές ασκήσεις μπορούν να ερεθίσουν την επιγονατιδομηριαία άρθρωση. Η υπερδιάταση των τενόντιων στοιχείων μπορεί επίσης να προκαλέσει πόνο στο γόνατο του δρομέα.

2.Τραυματισμός από άμεση πλήξη

Μια πτώση ή χτύπημα μπορεί να επιφέρει πόνο στο γόνατο του ασκούμενου.

3.Κακή ευθυγράμμιση (“malalignment”)

Εάν κάποιο από τα οστά της άρθρωσης του γόνατος (μηριαίο οστό, κνήμη ή επιγονατίδα) είναι σε στροφή ή λίγο έξω από την σωστή θέση τους -ή μη ευθυγραμμισμένα- (ραιβογονία και βλαισογονία) τότε δεν θα γίνεται ομοιμορφη κατανομή των φορτίων και κατά συνέπεια τα γόνατα και άλλες αρθρώσεις του σώματος να υποβάλονται σε μεγάλες καταπονήσεις. Μερικές φορές η ίδια η επιγονατίδα μπορεί να παρουσιάζει μια χαλαρότητα ή να βρίσκεται ελαφρώς εκτός θέσης.

4.  Προβλήματα με τους άκρους πόδες

O επιγονατιδομηριαίος πόνος μπορεί να δημιουργηθεί από: α) υπερκινητικότητα των αρθρώσεων (“hypermobility’’) τόσο του γόνατος όσο και της ποδοκνημικής. Η υπερκινητική άρθρωση είναι η άρθρωση η οποία αποτελείται από χαλαρούς συνδέσμους και έχει μεγαλύτερo εύρος τροχιάς από το φυσιολογικό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, οι κολλαγόνες ίνες να είναι σε υπερδιάταση και να μην μπορούν να παράγουν έργο και να στηρίξουν επαρκώς την άρθρωση. Το υπερκινητικό σύνδρομο είναι κληρονομικό και θα αναλυθεί περισσότερο σε άλλο άρθρο του sportbody.gr. β) κοιλοποδία (ψηλή ποδική καμάρα) γ) πλατυποδία (πτώση ποδικής καμάρας) δ) υπτιασμός ποδοκνημικής ε) πρηνισμός ποδοκνημικής

5. Αδύναμοι,βραχυμένοι μύες και μυϊκές ανισορροπίες

Η επιγονατιδομηριαία άρθρωση είναι μια από τις αρθρώσεις που δέχεται πολλές φορτίσεις. Αν αναλογιστούμε ότι οι φορτίσεις στο γόνατο κατά την ανάβαση των σκαλοπατιών είναι 3,3% του σωματικού βάρους, κατά τα καθίσματα 7,6% του σωματικού βάρους και κατά τα άλματα 20% του σωματικού βάρους, τότε γίνεται κατανοητό ότι θα πρέπει να υπάρχει ένα ισχυρό μυϊκό σύστημα που να προστατεύει την άρθρωση.

Η μυϊκή αδυναμία του έσω πλατύ μηριαίου και των προσαγωγών μυών οδηγεί σε βλαισότητα του γόνατος και κατά συνέπεια σε αστάθεια της άρθρωσης και στο γόνατο. Μια μείωση της τάσης του έσω πλατύ μύ κατά 40% έχει ως αποτέλεσμα την μετατόπιση κατά 4,2 mm της επιγονατίδας προς τα έσω (7). Έχει παρατηρηθεί μειωμένη ΕΜG δραστηριοτητα του έσω πλατύ μύ σε άτομα με επιγονατιδομηριαίο πόνο (8). Ηλεκτρομυογραφικές μελέτες φυσιολογικών ατόμων απέδειξαν ότι η σχέση έσω πλατύ με έξω πλατύ πρέπει να είναι 1:1. Αν δεν υπάρχει η μυϊκή ισορροπία του έσω και έξω πλατύ μηριαίου μυ τότε αρκετές φορές προκαλείται επιγονατιδομηριαίος πόνος (9,10). Έπίσης, η μυϊκή αδυναμία των μυών του ισχίου οδηγεί σε επιγονατιδομηριαίο σύνδρομο. Συγκεκριμένα έχει παρατηρηθεί 26% και 36% μικρότερη δύναμη των απαγωγέων και έξω στροφέων του ισχίου αντίστοιχα σε γυναίκες δρομείς που είχαν επιγονατιδομηριαίο πόνο (11, 12).

Επίσης, οι βραχύνσεις στον γαστοκνήμιο και στον υποκνημίδιο μυ οδηγούν σε μείωση του του εύρους της ραχιαίας κάμψης και σε ύστερα σε υπερβολικό πρηνισμό στην υπαστραγαλική άρθρωση και έσω στροφή στη κνήμη με αποτέλεσμα να μεγαλώνει η γωνία Q όπου αυξάνονται οι φορτίσεις στην επιγονατιδομηριαία άρθρωση (15).

Επίσης η βράχυνση των οπίσθιων μηριαίων μυών των ασκόυμενων σχετίζεται άμεσα με πόνο στον επιγονατιδομηριαίο τένοντα (16,17). Σε μια δραστηριότητα όπου υπάρχουν μεγάλα φορτία, όπως πχ το τρέξιμο ή το άλμα, οι βραχυμένοι οπίσθιοι μηριαίοι θα ενεργοποιούνται πιο γήγορα σε σύγκριση με τον τετρακέφαλο μηριαίο μύ και έτσι θα παράγονται ανισομερή ελκτικές δυνάμεις στο γόνατο. Αυτό ύστερα απο μικρό χρονικό διάστημα θα προκαλέσει βλάβη στο χονδρο και θα οδηγήσει σε επιγονατιδομηριαίο πόνο.

6. Ανώμαλο έδαφος και αλλαγές κατέυθυνσης

Το τρέξιμο σε ανώμαλο δρόμο ή σε άσφαλτο ενδεχομένως οδηγήσουν σε πόνο στο γόνατο και στην ποδοκνημική. Επειδή αυτές οι επιφάνειες είναι ανελαστικές και απότομες αυξάνουν την ένταση και τους κραδασμούς στα γόνατα και στη ποδοκνημική η οποία θα πρέπει διαρκώς να διατηρεί την άρθρωση σε μια μηχανική ισορροπία. Προτείνεται λοιπόν να γίνεται προοδευτική επιβάρυνση στις αρθρώσεις όσον αφορά την σκληροτητα του εδάφους (μαλακή-γρασίδι ή άμμος, μέτρια -ταρτάν ή διαδρομος, σκληρή- τσιμέντο ή άσφαλτος), τη διάρκεια της προπόνησης (αρχικά 20-30 min, ύστερα 30-40 min κτλ), συχνότητα της προπόνησης (αρχικά 1-2 φορές/εβδομάδες), ένταση της πρόνησης.

7. Τεχνική τρεξίματος

Πρόσφατες μελέτες αναφέρουν ότι η μηχανική του ισχίου παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του επιγονατιδομηριαίου συνδρόμου. Συγκεκριμένα έχει παρατηρηθεί ότι η βελτίωση της δύναμης των προσαγωγών του ισχίου, η μείωση της ετέροπλευρη πτώσης της πυέλου και η αύξηση της δύναμης της έσω στροφής του ισχίου (ελάσσων & μέσος γλουτιαίος, ΤΠΠ, ημιτενοντώδης και ημιμενώδης) μείωσαν το πόνο στο γόνατο σε γυναίκες δρομείς (18) Επίσης το μήκος του διακελισμού (το οποίο εξαρτάται σημαντικά από την ελαστικότητα του λαγονοψοϊτη), η κλίση της κεφαλής και του κορμού, η δράση των χερίων, η τοποθέτηση του πέλματος είναι κάποια επιπλέον χαρακτηριστικά που θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν για την βελτίωση της επίδοσης και την πρόληψη των τραυματισμών. Ο προσωπικός σας γυμναστής ή το moov μπορούν να σας οδηγήσουν τις κατάλληλες οδηγίες.

Το θεραπευτικό πρόγραμμα θα πρέπει να περιελαμβανει:

Παγοθεραπεία, αντιφλεγμονώδη και ξεκούραση τα οποία θα σας τα συστήσει ο ορθοπεδικός σας ανάλογα με την ένταση του πόνου και το μέγεθος του τραυματισμού.

Ασκήσεις ενδυνάμωσης. Iσομετρικές και ισοτονικές ασκήσεις (ανοιχτής και κλειστής κινητικής αλυσίδας (8-12εβδ. x 5 φορές/εβδ. X 20-45 λεπτά (19)). O έσω πλατύς μύς είναι βασικός στεθεροποιός μύς και η ενδυνάμωσή του χρήζει ιδιαίτερης σημασίας.

Ασκήσεις ευλιγισίας. Διατάσεις στους βραχυμένους μύες (3-5 σετx 30sec)

Ασκήσεις ισοροπίας. Ασκήσεις αύξησης της λειτουργικότητας

Περίδεση.Η περίδεση μείωσε σημαντικά τον πόνο και συνέβαλλε στην αύξηση της δύναμης και λειτουργικότητας σε ατομα με επιγονατιδομηριαίο σύνδρομο (20,21). O συνδιασμός περίδεσης και άσκησης προσεφερε πιο σημαντικά αποτελέσματα όσον αφορα τη μείωση πόνου, τη λειτουργικότητα και ενίσχυση του έσω πλατύ σε σχεση με την εφαρμογη περίδεσης μόνο (22).

Συμπεράσματικά το επιγονατιδομηριαίο σύνδρομο είναι ένας από τους πιο δύσκολους τραυματισμούς, που μπορεί να ταλαιπωρήσει οποιοδήποτε άτομο (μικρή “προτίμηση” στις νεαρές κοπέλες). Είναι ένα σύνδρομο το οποίο αν δεν προσεχθεί και αντιμετωπισθεί γίνεται χρόνιο. Ο αθλούμενος θα πρέπει να απευθυνθεί σε έναν ειδικό του χώρου για να του δώσει τη σωστή καθοδήγηση.

Γιώργος Γλούμης MSc.
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού
& Personal Trainer