Ο στόχος σχεδόν όλων των αθλητών που κάνουν ατομικά ή ομαδικά αθλήματα (μπάσκετ, ποδόσφαιρο, ράγκπι, βόλλευ, μπόξ, σπριντ 100 μ, άλμα εις μήκος, άλμα εις ύψος, χάντμπολ κ.α.) είναι να εκτελέσουν ένα εκρηκτικό άλμα ή να αναπτύξoυν μέγιστη ταχύτητα. Για παράδειγμα ένας σπρίντερ θέλει να διανύσει τα 100 μέτρα σε μικρό χρονικό διάστημα ή ένας καλαθοσφαιριστής επιδιώκει να βελτιώσει το άλμα του για να μπορεί να παίρνει τα “rebounds”. Επομένως η αθλητική επίδοση οφείλεται στη μέγιστη παραγωγή ισχύος. Ωστόσο μπορούν όλοι να κάνουν ένα μεγάλο κάθετο άλμα όπως ο Michael Joardan (1.22 μέτρα) ή ένα 100άρι στα 9.58 δευτερόλεπτα όπως ο Usain Bolt. Έχετε σκεφτεί οτι και οι δύο είναι μαύροι; Ποίοι παράγοντες μπορούν να μεγιστοποιήσουν την ισχύ;
Οι παράγοντες που επηρεάζουν την παραγωγή ισχύος αναλύονται παρακάτω:
Φύλο
Όπως είναι γνωστό το ισχυρό φύλο είναι οι άντρες. Συγκεκριμένα οι άντρες έχουν μεγαλύτερη μυϊκή μάζα σε σύγκριση με τις γυναίκες (33 κιλά vs 21 κιλά) ή σχετική μυϊκή μάζα (38,4%- 30,6%). Η διαφορά αυτή των αντρών και γυναικών εστιάζεται περισσότερο στο πάνω μέρος σε σύγκριση με το κάτω μέρος του σώματος (40% vs 33%)(1)). Επειδή η μυϊκή μάζα έχει άμεση συνάρτηση με την δύναμη και την ισχύ (έως ένα βαθμό) τότε είναι προφανές ότι οι άντρες κάνουν μεγαλύτερες επιδόσεις.
Ηλικία
Είναι γενικά αποδεκτό ότι η αύξηση της ηλικίας οδηγεί σε αύξηση της λιπώδους μάζας, του εξωκυττάριου χώρου και της μυϊκής ατροφίας. Η σταδιακή απώλεια της μυϊκής μάζας έρχεται από την ηλικία των 30 ετών ενώ αξιοσημείωτη μείωση παρατηρείται (στα κάτω άκρα) από την ηλικία των 50 ετών και ύστερα. Έχει αποδειχθεί ότι η μείωση της μυϊκής μάζας είναι διαφορετική σε διαφορετικούς μύες (2). Επίσης η ισχύς και η σκληρότητα του αχίλλειου τένοντα μειώνεται με την ηλικία. Η μεγαλύτερη παραγωγή ισχύος εμφανίζεται γύρω στα 30 έτη για τους άντρες και τις γυναίκες (σχήμα 1)(3))
Εθνικότητα
Μελέτες έχουν δείξει ότι η γεωγραφική ή περιβαλλοντική τοποθεσία επηρεάζει την επίδοση. Συγκεκριμένα έχει αποδειχθεί ότι οι μαύροι σε σύγκριση με τους λευκούς έχουν:
- Μικρότερο δείκτη μάζας σώματος (BMI),
- Μεγαλύτερη άλιπη σωματική μάζα (FFM),
- Μικρότερο σωματικό λίπος σε σύγκριση (σχήμα 2 (4)).
- Μεγαλύτερη οστική πυκνότητα ((BMD) 5% για τη κερκίδα, 10% για τους οσφυϊκούς σπονδύλους και 20% για τον αυχένα του μηριαίου οστού)(5))
- Μεγαλύτερη συγκέντρωση τεστοστερόνης (αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του προστάτη)(6))
- Μεγαλύτερο πάχος του έσω μηριαίο κόνδυλο. Αυτό οδηγεί σε λιγότερους τραυματισμούς του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου (7)
- Μεγαλύτερη δραστηριότητα της κρεατινικής κινάσης, της φωσφοφρουκτοκινάσης και της γαλακτικής αφυδρογονάσης στον έξω πλατύ μηριαίο (8)
- Μεγαλύτερο ποσοστό μυϊκών ινών τύπου ΙΙ (συνεπάγεται μεγαλύτερη παραγωγή δύναμης και ισχύος (8))
- Μεγαλύτερη δραστηριότητα των αναερόβιων ενζύμων (8)
- Μακρύτερα κάτω άκρα (μεγαλύτερο μήκος διασκελισμού και ισχύς) και στενότερη λεκάνη (συνεπάγεται μεγαλύτερη δρομική οικονομία (9,10))
- Μεγαλύτερη μυϊκή σκληρότητα (συνεπάγεται μικρότερος χρόνος επαφής με το έδαφος (11)).
Κληρονομικότητα
Κατανομή μυϊκών ινών. Οι ανθρώπινες σκελετικές μυϊκές ίνες ταξινομούνται σε τρία βασικά είδη: Ι, ΙΙΑ, ΙΙΧ (σχήμα 3). Η μέγιστη ταχύτητα συστολής είναι σημαντικά μικρότερη στις ίνες τύπου Ι σε σύγκριση με τις τύπου ΙΙΑ και ακόμα μικρότερη (κατά 9 φορές) σε σύγκριση με τις ίνες τύπου ΙΙΧ. Έχει αποδειχθεί ότι οι αθλητές ισχύος υψηλού επιπέδου έχουν περισσότερες ίνες τύπου ΙΙ, ενώ οι αθλητές αντοχής υψηλού επιπέδου έχουν κυρίως ίνες τύπου Ι (12). Σύμφωνα με ενδείξεις βιοψιών φαίνεται ότι το 45% της κατανομής των μυικών ινών της κατανομής των μυϊκών ινών καθορίζεται από κληρονομικούς παράγοντες. Δηλαδή ο αριθμός των μυϊκών ινών τύπου Ι και τύπου ΙΙ είναι γενετικά καθορισμένο και δεν μπορεί να αλλάξει. Δηλαδή κάποιοι είμαστε γεννημένοι για σπριντ και κάποιοι άλλοι για μεγάλες αποστάσεις.
Προπόνηση
Η προπόνηση μπορεί να αλλάξει την κατανομή των μυικών ινών από ίνες τύπου Ι σε τύπου ΙΙ έτσι ώστε να παράγουμε μεγαλύτερη ισχύ; Η απάντηση είναι ΟΧΙ (13). Ώστόσο παρόλο που ένα γαϊδούρι δεν μπορεί να γίνει άλογο ιπποδρόμου, μπορεί όμως να γίνει ένα γρήγορο γαϊδούρι. Με αυτό θέλω να πώ ότι η προπόνηση το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να μετατρέψει τις μυϊκές ίνες τύπου ΙΙΑ σε ΙΙΧ. Επίσης η προπόνηση μπορεί να αυξήσει το πάχος των μυϊκών ινών ΙΙΧ. Αυτός είναι και ο στόχος των προπονητών: πολλές και υπερτροφικές μυϊκές ίνες τύπου ΙΙΧ. Τέλος η προπόνηση μπορεί να επηρεάσει την αρχιτεκτονική του μυός. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι δρομείς μικρών αποστάσεων είχαν μεγάλο μήκος μυός (14)
Τεχνική
Η κινηματική και κινητική κάθε αθλήματος είναι μεγάλη επιστήμη και επηρεάζει την αθλητική επίδοση. Γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να ερευνάται και να μεταφέρεται σωστά στον αθλητή. Η δυναμική κίνηση των χεριών, η κλίση του κεφαλιού και του κορμού, η τοποθέτηση του άκρου πόδα κ.α είναι κάποια στοιχεία που θα πρέπει να εστιάσει την προσοχή του ο αθλητής ή ο προπονητής για τη σωστή εκτέλεση του κινητικού προτύπου. Η διδασκαλία της τεχνικής θα πρέπει να αποτελείται από μιμητικές ασκήσεις και να επαναλαμβάνονται έτσι ώστε να τις εμπεδώσει ο ασκούμενος.
1.Janssen I., Heymsfield SB.,Wang Z., Ross R. (2000). Skeletal muscle mass and distribution in 468 men and women aged 18–88 yr. Journal of Apllied Physiology; 89(1):81-88.
2.Kubo K, Kanehisa H, Azuma K, Ishizu M, Kuno S-Y, Okada M, Fukunaga T. Muscle architectural characteristics in young and elderly men and women. Int J Sports Med (2003); 24: 125–130.
3.Navder KP., He Q., Zhang X., He S., Gong L., Sun Y., Deckelbaum RJ., Thornton J., Gallagher D.(2009). Relationship between body mass index and adiposity in prepubertal children: ethnic and geographic comparisons between New York City and Jinan City (China). Journal of Applied Physiology; 107(2): 488-493.
4.Runge R., Rittweger J.,Russo CR, Schiessl H., Felsenberg D.(2004). Ιs muscle power output a key factor in the age-related decline in physical performance? A comparison of muscle cross section, chair-rising test and jumping power.
5.Nelson D.A.,Jacobsen G. , Barondess D.A., Parfitt A.M. Ethnic differences in regional bone density, hip axis length, and lifestyle variables among healthy black and white men. (1995). Journal of Bone and Mineral Research; 10(5): 782-787.
6.Winters SJ., Brufsky A., Weissfeld J., Trump D.L., Dyky M.A, and Hadeed V. (2001). Testosterone, Sex Hormone-Binding Globulin, and Body Composition in Young Adult African American and Caucasian Men. Metabolism; 50(10): 1242-1247
7.Shelbourne KD., Gray T., Benner R. (2007). Intercondylar Notch Width Measurement Differences Between African American and White Men and Women With Intact Anterior Cruciate Ligament Knees The American Journal of Sports Medicine; 35 :8-15
8.Saltin, B. & Gollnick, P.D.1983. Skeletal muscle adaptability: significance for metabolism and performance. In: L.D. Peachy, R.H. Adrian & S.R. Geiger (eds). Skeletal Muscle. Handbook of Physiology, Section, 10, pp. 555–631. American Physiological Society, MD, USA.
9.Abe, T., Brown, J.B. &Brechue, W.F. 1999.Architectural characteristics of skeletal muscle in black and white college football players.Med Sci Sports Exerc 31 ,1448–1452.
10.Ama, P.F.M., Simoneau, J.A., Boulay, M.R., Serresse, O., Theriault, G. &Bouchard, C. 1986.Skeletal muscle characteristics in sedentary Black and Caucasian males. J Appl Physiol 61 , 1758–1751.
11.Fukashiro S., Abe T., Shibayama A., Brechue W.F.(2002) Comparison of viscoelastic characteristics in triceps surae between Black and White athletes. Acta Physiologica; 175(3): 183-187
12.Gollnick P.D., Armstrong R.B., Saubert CW et al. (1972). Enzyme activity and fiber composition in skeletal muscle of of untrained and trained men. Journal of Applied physiology; 33: 312-319.
13.Aagard p., Andersen J., Dyhre-Poulsen P., et al. (2001). A mechanism for increased contractile strength of human pennate muscle in response to strength training: change in muscle architecture, Journal of physiology; 534(2): 613-623.
14.Cormie P., McGuigan MR., and Newton R. (2011). Developing maximal neuromuscular power. Part 2- Training consideration for impoving maximal power production. Sport medicine; 41(2): 125-146.