Αίτια και συμπτώματα αυχενικού συνδρόμου

Το αυχενικό σύνδρομο είναι μια ολοένα αυξανόμενη πάθηση σε όλο το κόσμο.Ο αυχένας ή η αυχενική μοίρα κατέχει το σημαντικό έργο της παροχής στήριξης και κινητικότητας του κεφαλιού. Η αυχενική μοίρα αποτελείται 7 σπονδύλους, μεσοσπονδύλιους δίσκους, το νωτιαίο μυελό και ένα συντονισμένο δίκτυο νευρών και μυών. Ο τραυματισμός ή η διατάρραξη της φυσιολογικής λειτουργίας σε κάποιο από αυτά μπορεί να οδηγήσει σε αυχεναλγία ή/και αυχενικό σύνδρομο. Το αυχενικό σύνδρομο είναι μια ολοένα αυξανόμενη πάθηση σε όλο το κόσμο. Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες η συχνότητα εμφάνισης του αυχενικού πόνου κυμαίνεται από 0,4 έως 86,8% (μέσος όρος: 23,1%) του γενικού παγκόσμιου πληθυσμού. Αυτό σημαίνει ότι 8,5 στους 10 ανθρώπους έχουν παραπονεθεί 1 φορά στη ζωή τους για πόνους στον αυχένα. To 19-37% εξ αυτών θα αποκτήσουν χρόνιο αυχενικό σύνδρομο στο μέλλον. Επίσης, υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης του συγκεκριμένου συνδρόμου παρουσιάζεται στις γυναίκες και σε ηλικιακές ομάδες μεταξύ 35-49 ετών (1).

Το χρόνιο αυχενικό σύνδρομο έχει επιπτώσεις στην υγεία, στην κοινωνία και στην οικονομία. Τα άτομα που υποφέρουν από αυχενικούς πόνους έχουν συχνά μυαλγίες, πονοκεφάλους και δυσκαμψίες με αποτέλεσμα να μην είναι ικανά να αντεπεξέλθουν επαρκώς στις καθημερινές τους ασχολίες. Επίσης, αυτά τα άτομα χρειάζονται ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, γίνονται αντιπαραγωγικά και πολλές φορές αναγκάζονται να παίρνουν αναρρωτικές άδειες με αποτέλεσμα να ζημείωνονται τα ασφαλιστικά ταμεία και οι εταιρίες.

Τα αίτια και οι ακριβείς παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί του χρόνιου αυχενικού συνδρόμου συχνά παραμένουν ασαφή. Τα αίτια που προέρχονται από τραυματισμό (wiplash) ή από εκφυλιστικές αλλοιώσεις της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης κατά την εργασία ή με την πάροδο της ηλικίας αντιπροσωπέυουν ένα μικρό ποσοστό. Το μεγαλύτερο ποσοστό πρόερχεται από έμμεσους παράγοντες. Αυτούς θα αναλύσουμε και στο συγκεκριμένο άρθρο.

Έχει αποδειχθεί ότι η εθνικότητα έχει σχέση με το αυχενικό σύνδρομο. Συγκεκριμένα φαίνεται ότι η ετήσια συχνότητα εμφάνισης του αυχενικού πόνου στους Αμερικανούς υπαλλήλους γραφείου είναι 50%, στους Σουηδούς δημοτικούς υπαλλήλους είναι 36% και στους Φινλανδούς είναι 34% (2). Οι Ασιατικοί λαοί παρουσιάζουν μικρότερη συχνότητα εμφάνισης αυχενικού πόνου (15-17%) σε σύγκριση με τις χώρες της δύσης (3).

H συχνότητα εμφάνισης του πόνου στον αυχένα ποικίλλει μεταξύ των επαγγελμάτων. Συγκεκριμένα πολύ υψηλή συχνότητα έχει βρεθεί σε εργαζόμενους γραφείου και σε γραμματείς, καθώς επίσης και σε εργάτες εργοστασίων και εργοταξιών. Οι Cote et al. (2008) καθόρισαν ότι οι εργαζόμενοι γραφείου και οι χρήστες ηλεκτρονικού υπολογιστή είχαν την υψηλότερη εμφάνιση μυοσκελετικών διαταρραχών στον αυχένα (2). Η απασχόληση με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και η εργασία σε καθιστή θέση για περισσότερες από 5 ώρες ημερησίως σχετίζεται με την εμφάνιση αυχενικού πόνου, πόνου στον ώμο, οσφυαλγία και πονοκέφαλο (4,5).

Μέχρι πρόσφατα η συννοσηρότητα του αυχενικού συνδρόμου με τις ψυχικές διαταρραχές δεν είχαν ερευνηθεί αρκετά. Την τελευταία δεκαετία οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι τo άγχος και το στρές που απορρέουν από το εργασιακό περιβάλλον οδηγούν πολύ συχνα σε μυαλγιές του τραπεζοειδή μυ και κατά συνέπεια την εμφάνιση πονοκεφάλων και αυχεναλγιών. Μελέτες έχουν δείξει ότι άτομα που ταλαιπωρούνται από αυχενικούς πόνους έχουν υψηλά επίπεδα κορτιζόλης και κατεχολαμινών, αυξημένη αρτιαρική πίεση και καρδιακής συχνότητας και αυξημένη ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα στους αυχενικούς μύες (6). Επίσης σε μια μελέτη του 2007 που πραγματοποίηθηκε σε 17 χώρες από όλο το κόσμο έδειξε ότι το 4-11% με χρόνιο αυχενικό σύνδρομο έπασχαν από προχωρημένη κατάθλιψη. Επίσης στα ίδια άτομα παρατηρήθηκαν αγοραφοβία, διαταραχές άγχους και πανικού (7)

Άλλοι παράγοντες που οδηγούν σε αυχεναλγίες και αυχενικό σύνδρομο είναι η επαγγελματική κατάσταση, η οικογενειακή κατάσταση (οι εργένηδες έχουν μικρότερη συχνότητα εμφάνισης αυχενικού πόνου από ένα παντρεμένο ή διαζευγμένο), τη κατανάλωση αλκοόλ, η παχυσαρκία και το κάπνισμα (εικόνα 1, 8).

Ο πιο σημαντικός παράγοντας που οδηγεί στην αυχεναλγία και στο χρόνιο αυχενικό σύνδρομο είναι η κακή στάση του σώματος. Η καθιστική θέση και η υψηλή χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή και του κινητού τηλεφώνου -που παρατηρείται κυρίως στις αστικές περιοχές και στις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες- οδηγούν στο σύνδρομο της κακής στάση και κατά συνέπεια στο σύνδομο δυσλειτουργείας. Αναλυτικότερα η κλίση της κεφαλής προς τα εμπρός που προκαλείται από τη λάθος στάση σώματος είναι ίσως η πιο συνηθισμένη δυσλειτουργία που συνδέεται με τον αυχενικό πόνο. Η προβολή της κεφαλής συνοδεύεται από την κάμψη της κατώτερης αυχενικής μοίρα ή/και έκταση της ανώτερης αυχενικής μοίρας και οδηγεί σε αύξηση των συμπιεστικών δυνάμεων στις ακανθώδεις αποφύσεις και στο οπίσθιο τμήμα των σπονδυλικών

Εικόνα 1. Ποσοστιαία συμμετοχή παραγόντων που επηρεάζουν το αυχενικό σύνδρομο

σωμάτων καθώς επίσης και σε αλλαγές στο μήκος στην αντοχή του συνδεστικού ιστού (9). Επιπλέον μελέτες δείχνουν ότι ο βαθμός της προς τα εμπρός κλίσης του κεφαλιού αυξάνεται με την ηλικία σε ασυμπτωματικά άτομα το οποίο οφείλεται στην ατροφία της μυϊκής μάζας (10). Ωστόσο έχει αποδειχθεί ότι οι νέοι με αυχενικό σύνδρομο παρουσιάζουν μεγαλύτερη προβολή της κεφαλής σε σύγκριση με τους ασυμπτωματικούς ηλικιώμένους ανθρώπους (11).

Η αξιολόγηση της κλίσης της κεφαλής πρός τα εμπρός πραγματοποιείται με τη μέτρηση της γωνίας του Α7, του τράγου και της οριζόντιας γραμμής (εικόνα 2Α). Όσο πιο μικρή είναι η γωνία αυτή τόσο πιο μεγάλα είναι τα συμπιεστικά φορτία στους μεσοσπονδύλιους δίσκους και κατά συνέπεια ο αυχενικός πόνος. Υπολογίζεται ότι η συγκεκριμένη γωνία στα άτομα με αυχεναλγίες κυμαίνεται 48° – 54° (12,13,14). Η διακύμανση οφελείται στο μέσο μέτρησης (γωνιόμετρο ή φωτογραφίες), στην ηλικία και στην σοβαρότητα του αυχενικού πόνου.

Επίσης αξιολογείται η γωνία που σχηματίζεται από τον τράγο, το μάτι και την οριζόντια γραμμή (εικόνα 2Β). Όταν η συγκεκριμένη γωνία είναι πάνω από 21° τότε εμφανίζονται αυχενικοί πόνοι (11,15). Έχει παρατηρηθεί ότι όταν η μεγάλη γωνία (>21°) συνοδεύεται από μικρή απόσταση

Εικόνα 2. Α. Η γωνία που σχηματίζεται από τον Α7 σπόνδυλο, τον τράγο και της οριζόντιας γραμμής, Β. Η γωνία που σχηματίζεται απο τον τράγο, το μάτι και την οριζόντια γραμμή.

του ματιού από την οθόνη του υπολογιστή (<52 cm) τότε παρουσιάζονται πονοκέγαλος, θολή όραση, ξηρότητα ή ερυθροτητα στα μάτια (16). Οι ειδικοί συνιστούν οτι η κατεύθυνση του βλέμματος στην οθόνη του υπολογιστή θα πρέπει να είναι 20°- 40° κάτω από την οριζόντια γραμμή. Αυτή η θέση θεωρείται ως “χαλαρή θέση” για τον αυχένα των χρηστών υπολογιστή.
Καθώς αυξάνεται η κλίση της κεφαλής προς τα εμπρός αυξάνεται και η επιβάρυνση της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Μελέτες υποστηρίζουν ότι ακόμα και μια κλίση της κεφαλής της τάξης των 20° μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη του Α6 δίσκου. Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι για κάθε 1 mm προβολή της κεφαλής από τη κάθετη γραμμή βαρύτητας μπορεί να αυξηθεί η ροπή στην αυχενική μοίρα της σπονδυλική στήλη κατά 10 kg (17). Από αυτό μπορεί κανείς να υποθέσει τις επιβαρύνσεις και τις φθορές που δέχονονται οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι σε μεγαλύτερη προβολή της κεφαλής και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (εικόνα 3).

Εικόνα 3. Η αύξηση του φορτίου της αυχενικής μοίρας με την προβολή της κεφαλής

Συμπερασματικά φαίνεται ότι η κακή στάση σώματος είναι η πιο σημαντική έμμεση αιτία του αυχενικού συνδρόμου με αποτέλεσμα να εμφανίζονται αυχενικοί και οσφυικοί πόνοι, κήλες δίσκων, ίλιγγοι, προβλήματα στην όραση, μείωση της παραγωγικότητας και της διάθεσης. Επομένως, η πρόληψη ή αντιμετώπιση του συγκεκριμένου συνδρόμου κρίνεται απαραίτητη και θα αναλυθεί σε άλλο άρθρο του sportbody.gr

1. Hoy D.G., Protani Μ., De R., Buchbinder R. The epidemiology of neck painBest Practice & Research Clinical Rheumatology 24 (2010) 783–792

2. Côté P, van der Velde G, Cassidy JD, Carroll LJ, Hogg-Johnson S, Holm LW, et al. The burden and determinants of neck pain in workers: results of the bone and joint decade 2000-2010 task force on neck pain and its associated disorders. Spine 2008;15:(33):60–74.

3. Lau EMC, Sham A, Wong KC. The prevalence of and risk factors for neck pain in Hong Kong Chinese. J Public Health Med 1996;18(4):396±399.

4. Kamwendo K, Linton SJ, Moritz U. Neck and shoulder disorders in medical secretaries. Part I. Pain prevalence and risk factors. Scand J Rehabil Med 1991; 23(3): 127- 133

5. Holmstorm EB, Lindell J, Moritz U. Low back and neck/ shoulder pain in construction workers: occupational workload and psychosocial risk factors. Part 2: Relationship to neck and shoulder pain. Spine 1992; 17(6): 672- 677.

6. Lundberg, Ulf; Dohns, Ingela Elfsberg; Melin, Bo; Sandsjö, Leif; Palmerud, Gunnar; Kadefors, Roland; Ekström, Maria; Parr, DeirdrePsychophysiological stress responses, muscle tension, and neck and shoulder pain among supermarket cashiers. Journal of Occupational Health Psychology 1999; 4(3):245-255

7. Demyttenaere Κ., Bruffaerts R., Lee S., Posada-Villa J., Kovess V. , Angermeyer M., Levinson D. Mental disorders among persons with chronic back or neck pain: Results from the world mental health surveys. Pain 2007; 129 332–342

8. Crofta PR, Lewisa M, Papageorgioub A , Thomasa E, Jayson M, Macfarlaned G, Alan J. Silmanb Risk factors for neck pain: a longitudinal study in the general population 2001; Pain 93: 317±325

9. Bonney RA, Corlett EN. Head posture and loading of the cervical spine. Appl Ergon 2002;33:415-7.

10. Shaffer S, Harrison A. Aging of the somatosensory system: a translational perspective. Phys Ther 2007;87:193-207.

11. Silva A., Punt P., Sharples P., Vilas-Boas J., Johnson M. Head posture and neck pain of chronic nontraumatic origin: a comparison between patients and pain-free personsArch Phys Med Rehabil 2009;90:669-74.

12. Braun BL. Postural differences between asymptomatic men and women and craniofacial pain patients. Arch Phys Med Rehabil 1991;72:653-6.

13. Shiau YY, Chai HM. Body posture and hand strength of patients with temporomandibular disorders. Cranio 1990;8:244-51

14. Visscher CM, De Boer W, Lobbezoo F, Habets LL. Is there any relationship between head posture and craniomandibular pain J Oral Rehabil 2002;29:1030-6.

15. Harrison AL, Barry-Greb T, Wojtowicz G. Clinical measurement of head and shoulder posture variables. J Orthop Sports Phys Ther 1996;23:353-61.

16. Rempel D., Willms K., Anshel J., Jaschinski W. Sheedy J.The Effects of Visual Display Distance on Eye Accommodation, Head Posture, and Vision and Neck SymptomsHuman Factors: The Journal of the Human Factors and Ergonomics Society 2007; 49: 830-838.

17. Colombini, D., Occipinti, E., Frigo, C., Pedotti, A., Grieco, A., 1985. Biomechanical, electromyographical and radiological study of seated postures. In: Corlett, E.N., Wilson, J.R., Manenica, I. (Eds.), Ergonomics of Working Postures. Taylor & Francis, London.

Γιώργος Γλούμης
MSc. Physical Therapist / Personal Trainer